el

1

Adamyň iki egninden aşak sallanyp durýan organy, gol.

∙ Ol aýalyň elindäki çüýşe ýere gaçdy-da döwüldi. (B. Kerbabaýew, Yhlasa-Myrat)

∙ Aýsoltan ejesiniň eline agram bermän, ýeňillik bilen ýerinden galdy. (B. Kerbabaýew, Aýsoltan)

∙ Ol öz eliniň pyçakly jübüsine baranyny duýman galdy. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)

∙ Şol wagt hem elim kesewi, saçym sübsedi. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)

◊ el alyşdyrmak

1) Ýaraşdyrmak, barlyşdyrmak;.

2) Nikadan soň öýlenen ýigit bilen gelni elleşdirmek, ellerini biri-birine berdirmek.

◊ el barmazlyk — Bir işi edip bilmezlik, başarmazlyk, dözmezlik.

∙ Dogrymy aýtsam, tüpeň atmaga meniň-ä elim barjak däl! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Emma hiçbir zada elim baranok. (A. Kekilow, Söýgi)

◊ el berişmek — Iki tarapyň hem bir zada bolan razyçylygyny görkezýän hereket, biri-biriniň elini tutmak, elleşmek.

◊ el bermezlik — Başartmazlyk, eýgertmezlik, tutdurmazlyk, baş bermezlik, tapdyrmazlyk.

∙ Eýsem seniň el bermän gaçyp ýörmäň dogrumy?! (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

∙ Ol bize el bermez. («Görogly» eposy)

∙ Sen at üstünde el bermediň. («Görogly» eposy)

◊ el bulamak

1) Eliňi hereketlendirip, bir zat etmekligi duýdurmak, çagyrmak.

∙ Ýuka ýüpek köýnekli bir gyzyň el bulaýany göründi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Menem biabraýçylaga el bulap, özüme baka çagyramok ahyryn! (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

2) Bir işe gatyşmak, goşulmak.

∙ Men bu işe elimi bulamak islemeýärin.

◊ el çarpmak — Razyçylygyň, makullamagyň alamaty hökmünde eliň aýasyny biri-birine urup ses çykarmak.

∙ Her gezek perde düşende, ol aýaly bilen birlikde guwançly el çarpdy. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

∙ Kä ýerde olar ellerini çarpýardylar. (H. Ysmaýylow, Powestler)

◊ el çekmek — seret el götermek

∙ Men nähili bolsa-da ol ýaşulydan el çekjek däldim. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

∙ Biz-ä, ogul, Nurjan ikimiz şu öýden el çekmäge mejbur bolduk. (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

∙ Sen beýle birehimlikden el çek! (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Heniz hem giç däl, gitmek pikiriňden el çek! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ el degirmek — seret el urmak

∙ Indi maşgala «el degrip» başladylar. (B. Seýtäkow, Gyz Salgydy)

◊ el degmek

1) seret el ýetmek

∙ Meniň oýnamaga elim degenok! (G. Gurbansähedow, Enesiniň Ýumuşlary)

∙ Bular başyma şeýle bir iş getirdi welin, heý sen goýaý, hiçbir zada elimiz deger ýaly etmediler. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

∙ Oňa-muňa çykmaga elimizem degenok. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

2) Tez bolmaklyk, baş öwredilen bolmak; ulanylýan bolmak, täze bolmazlyk.

∙ El degmedik zat.

3) Bozulmak, namysa degilmek.

∙ Şäheriň iň owadan, el degmedik näzik gyzy içki geýimindedi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Olar, belki, «el degen» gyzdan çekinerler. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ el galdyrmak — seret el götermek

◊ el garmak — Bir zada goşulmak, el urmak, bir zady öz tarapyňa geçirmek, almak.

∙ Agasynyň malyna, el garyp, bäş-alty goýny iýdi. («Görogly» eposy)

◊ el gatmak — seret el urmak

∙ Sen ýene-de halkyň zähmetine el gatýarsyň. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Maňa eliňe degräýseň, «el gatdy» diýip äleme jar ederin! (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

◊ el gaýtarmak — Uran, urup horlan adama fiziki güýç bilen jogap bermek, özüni urmak bilen gaýtawul bermek.

∙ Eger oňa el gaýtarsam, onuň maňa hezil bermejedigine gözüm ýetýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Görogly edeplilik edip, el gaýtarman saklandy. («Görogly» eposy)

◊ el görkezmek — Bir iş üçin bir zat bermek, para bermek.

◊ el götermek

1) Birini ýa-da bir zady saklamak, duruzmak, birine bir zady aýtmak üçin goluny ýokary galdyrmak.

2) Biriniň buýrugy boýunça eliňi ýokary galdyrmak.

∙ Eliňi göter!

3) Öz razyçylygyny bildirip ses bermek.

∙ Ýok, Ýefimowa el göterip bolmaz. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Ýa özüňe el götermeli bolar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Biziň el götermejegimizi bilýär. (B. Seýtäkow, Gyz Salgydy)

4) Urmak, ýençmek.

∙ Indi bu ýigide eliňi göterseň, soňunu özüňden gör! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Bolmasa, hiç wagt perzendine el götermek kakasy ony beýle rehimsiz urmazdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

5) Bir zatdan dänmek, araňy açmak, saklanmak, daşlaşmak, bir zada gaýdyp ýanaşmazlyk, bir zady taşlamak, terk etmek.

∙ Ol bu pikirden el göterdi. (B. Seýtäkow, Gyz Salgydy)

∙ Şu päliňden el göter! («Tokmak» žurnaly)

∙ Şu käriňden el götergin! (Ata Salyh, Saýlanan eserler)

◊ el salgamak — Eliňi hereketlendirip, bir tarapy görkezmek, ünsüni bir zada çekmek.

∙ Özüniň yzy bilen aljyraňňylykda, tamdan çykan polkownik bilen ofisere el salgap, gör, nämeler tabşyrdy. (B. Soltannytazow, Kümüş)

◊ el sermek

1) Bir zat bermeklerini haýyş etmek, bir zat dilemek, kömek soramak.

∙ Ýarym ýalaňaç çaga köçede el serip dur. (R. Seýidow, Bagtlylar)

∙ Emma weli çörek diläp, Kişä elin sermedik gyz. (K. Gurbannepesow, Goşgular)

2) Özüni aldyrjak bolmak, götertjek bolmak (çaga hakda).

∙ Her görene el serip, «eje» diýip aglajak. (B. Kerbabaýew, Eserler Toplumy)

◊ el süýdüni bermek — Özüňden önen ýaly edip saklamak, eklemek.

∙ Ene süýdün däl-de, el süýdün berip, Biz ony ösdürdik, kökenek gerip. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Meniň el süýdüni berip terbiýelän ýetimegim galypdy. («Görogly» eposy)

◊ el tutuşyp işlemek — Agzybirlik bilen işlemek.

◊ el ujundan etmek — Bir işi yhlas bilen etmezlik, göwünli-göwünsiz etmek, çala-çula etmek.

∙ Hemme zady el ujundan edýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ el urmak

1) Özüňe degişli bolmadyk zady özleşdirmek, almak, öz tarapyňa geçirmek.

∙ Men ajymdan ölsem-de, haram mala el urmaryn. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

∙ Hoja köpüň malyna el urýarmyş. («Zähmet Gahrymanlary»)

2) Iş etmek, bir işe girişmek, iş bilen meşgul bolmak, bir zat edip başlamak.

∙ Öýde belli işe elini urman, Aýlandy ikiýan bir ýerde durman. (A. Kekilow, Söýgi)

∙ Ussadan geňeşsiz hiçbir adamyň skwažina el urmaga haky ýok. (B. Pürliýew, Ilkinji gün)

3) Gahar bilen birin urmak, ýençmek, kakmak.

∙ Hiý-de adama, onda-da aýala el urarlarmy?! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

4) Aýal maşgalany zorlajak bolmak, zorlamak bolup synanyşmak.

∙ Asyl Mährijemal hem soragda: --Maňa «el urdy!» -- diýip görkezipdir. (A. Gowşudow, Saýlanan eserler)

∙ Bally gotur maňa «el urjak» bolanda, bar, uýaňa ýapyş! -- diýdim. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ el uzatmak

1) Birine ýardym bermek, kömek etmek, birini arkasyny tutmak.

∙ Kim maňa el uzatsa, men şonuňky. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

2) Bir iş etmäge synanyşmak, almak, öz tarapyna geçirmek.

∙ Şu günden şeýläk iliň gyzyl-tyllasy meýdanda çaşyp ýatsa hem, şoňa men elimi uzatman. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)

3) Birine zyýan ýetirmek, degmek.

∙ Aryga el uzadanyň men goluny omurdanyndan omrup taşlaryn. (A. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ el üzmek — seret el götermek

∙ Burawy ýaňadandan ýola salmak mümkinmi ýa ondan bütinleýin el üzmelimi? («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Indi ondan el üzäýmeli bolarmy?! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Men toprakdan el üzmen. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

◊ el ýalamazlyk — Bir zatdan peýda görmezlik, gazanç etmezlik, haýyr görmezlik.

∙ Eýran patyşasy türkmen topragyna näçe çozsa-da, onçakly el ýalan däldir. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Bu tutýan pikiriňden el ýalamarsyň. (Ata Salyh, Saýlanan eserler)

◊ el ýaly — Möçberi uly bolmadyk, kiçijik, az.

∙ Men öz gotur geçimi gaýgyrman, sürä goşmadym, sen bolsaň elim ýalak çagany gaýgyraňok! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ El ýaly çörek.

◊ el ýetmek

1) Wagtyň bolmak, ýetişmek.

∙ Şol mahal düşünjek bolmaga eli hem ýetmeýärdi. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

2) Bir zat etmäge mümkinçiligiň bolmak.

∙ Gördüňmi, oba adamlarynyň meň bilen sözleşişlerini! Näme üçin diýseň, indi meniň elim uzadan ýerime ýetýär. (N. Saryhanow, Arzuw)

∙ Gadym döwürdäki ýaly biz näme çörege zarmy, elimiz uzadan ýerimize ýetmeýärmi?! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Onuň elleriniň ýetmeýän ýeri bolmaly däl ahyryn! (B. Seýtäkow, Gyz Salgydy)

◊ el ýetmez — Gymmat baha, gerekli, taýsyz, tapylgysyz.

∙ Özüni bolsa doktorçylykdan el ýetmez şaha hasaplaýar. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

∙ Bolduň meň başyma el ýetmez akja guş! (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

◊ el ýuwmak — Hemme zatdan çykmak, mal-mülksiz galmak, girdejisiz, düşewüntsiz bolup çykmak.

∙ Garry awçy ähli maşgaladan, ýer-suwdan el ýuwup, bir wagt obadan çykyp gidýär. (B. Gurbanow, Çarwa Mergeniň Gürrüňi)

∙ Ýyl boýy çeken zähmetinden el ýuwup çykýan wagtlary-da az bolmaýardy. («Zähmet Gahrymanlary»)

◊ el ýüzünde goýmak — Bir zady aňsatlyk bilen alar ýaly ýerde goýmak, saklamak.

∙ Aýu, men-ä gelnimiz Bibi jana dakjak şaý-seplerimi el ýüzünde goýjakdyryn. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ el-aýagyňy ýitirmek — Özüňi ýitirmek, aljyramak, çaşmak.

∙ Emma el-aýagyny ýitiribermezlik Göroglynyň oglanlykdan öwrenen käridi. («Görogly» eposy)

◊ el-aýak ýaly — Her hili ýumşy ýerine ýetirýän, her hili işi edip bilýän.

∙ Ol el-aýak ýalydy.

◊ el-ele bermek — Biri-biriňe kömek bermek, arkalaşmak, agzybirlik bilen hereket etmek.

∙ Nurgeldi bilen-de el-ele berip işlemek üçin maslahatlaşdy. (N. Pomma, Sebäbini soň bildim)

∙ Biz onuň hemişe özümiz bilen bir hatarda el-ele berip öňe gitmegini isleýäris. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ elde saklamak — Birini ýa-da bir zady öz ygtyýaryňda saklamak, öz erkiňe boýun egdirmek.

∙ Ony elde saklamak gerek.

◊ elden bermek — seret elden gidermek

∙ Ol sypaýyçylygy elden bermedi. (B. Seýtäkow, Gyz Salgydy)

∙ Eserdeňligi elden bermedi, seni hem tutup tama dykarlar. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

∙ Ol pursady elden berjek däl. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

◊ elden çekmek — Halas etmek, gutarmak; kömek etmek, ýaran bolmak.

∙ Şeýdip doktor çekdi meniň elimden. (A. Mergenow, Goşgular)

◊ elden çykarmak — seret elden sypdyrmak

∙ Şeýle wagt biz erkegimizi nähili elden çykaryp bileris. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)

∙ Biz muny elimizden çykarmarys. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

◊ elden çykmak

1) Arany açmak, daşlaşmak, ýok bolmak;.

2) Bir zady etmek, çykarmak, ýasamak, bejermek.

∙ Biziň elimizden çykan zadyň ýaramazy bolmaz. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)

◊ elden düşmezlik — seret elden-ele geçmek

◊ elden geçirmek — Bir zat bilen iş salyşmak, barlap görmek, seredip çykmak.

∙ Sona kän tomlary elden geçirdi. (D. Baýmyradow, Söýgi we Mekirlik)

∙ Baganany bir baş elden geçirip, onuň ýokary sortdan kabul edilmegini gazandylar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ elden gelmek — Bir zady başarmak, oňaryp bilmek.

◊ elden gidermek — Goldan çykarmak, mümkinçiligi elden bermek, bir zady öz wagtynda peýdalanyp bilmezlik.

◊ elden gutarmak — Halas etmek, boşatmak, dyndarmak.

◊ elden gutulmak — Boşamak, sypmak, çykmak, dynmak, halas bolmak.

∙ Iňlisleriň elinden gutulyp bilerinmi?! (M. Ibrahimow, Ol Gün Gelen)

◊ elden sypdyrmak — Gaçyrmak, pursaty, mümkinçiligi gidermek.

∙ Pursady goldan bermek gerek däl, Pökgen aga ony elden sypdyrsaň, gaýdyp tutup bilmersiň! (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

◊ elden tutmak

1) Kömek bermek, goldamak;.

2) Birini etmişiniň (ogurlygynyň) üstünde tutmak.

∙ Kim meniň elimden tutupdyr?

◊ elden-aýakdan çykmak

1) Bir işi etmejek bolup horlanmak, kynçylyk görmek;.

2) Joşgunly duýgy görnüşli, gahar-gazaply hereket etmek.

∙ Elden-aýakdan çykyp gygyrýan, käte göreş edýän çaglary-da bolýardy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Toýjan dogrusyny aýdaýsa aňlyşyna görä ussa elden-aýakdan çykjakdy. (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

∙ Elden-aýakdan çykyp, gyzyna bakan goluny sallap gepledi. (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

◊ elden-aýakdan düşmek — Iki baka urunmak, gykylyk etmek, çarpynmak.

∙ Ýasawullar gyzy alyp girmekçi bolalarynda, çörek bişirýän aýal elden-aýakdan düşüp, gykylyk edipdir. (Myraly)

∙ Onda Doýduk elden-aýakdan düşüp, gykylyk etdi. (B. Kerbabaýew, Japbaklar)

∙ Emma Toýjanyň ejesi Durdygözel şol habary eşidenden elden-aýakdan düşüpdi. (B. Kerbabaýew, Nebitdag)

◊ elden-ele geçmek

1) Biriniň eýeçiliginden ikinji bir eýeçiligine, ygtyýaryna, garamagyna geçip, çalşyp durmak.

∙ Käbir punktlar bir günüň içinde elden-ele geçýärler. Şol ýerde gazaply söweş barýardy, şäher elden-ele geçýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

2) Bir adamdan ikinji bir adama geçmek, ýaýramak, elden düşmezlik.

∙ Ol elden-ele geçip, daş ýüzüniň nagyşlary ýitip giden kitaby eline aldy. (A. Gowşudow, Saýlanan eserler)

∙ Ullakan çilim elden-ele geçýär. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)

∙ Ol kagyzlar bu wagtlar elden-ele geçip ýörendir. (B. Seýtäkow, Döwürdeşler)

◊ ele almak

1) Bir hünäri, käri, tilsimi öwrenmek, bilmek, özleşdirmek.

∙ Seniň edýän käriňi öwrendim, aldym ele. (R. Seýidow, Saýlanan eserler)

∙ Onda bu hünäri ele almaly. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

2) Öz erkiňe boýun egdirmek, öz diýeniňi etdirmek.

∙ Ony ele alsak, derde ýarar. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

3) Özüne erk etmek, özüňi dürsemek.

∙ Täzegül, her niçik-de bolsa, özüni ele aldy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ ele bakmak — Biriniň kömegine garaşly bolmak, bakna bolmak.

◊ ele düşmek

1) Bir zady edinmek, ele salmak, özüňki etmek, gazanmak.

∙ Ýaňky kitabyň elime düşenine şu ýyl dogry kyrk ýyl bolýar. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

∙ Ele düşenjesini berýärdi.

2) Tutulmak, üsti açylmak, syry bilinmek.

∙ Meniň adym hem ele düşdi. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

∙ Gepiň tümmek ýeri, tä oglanlar ele düşýänçäler, gije ýatman saklamaly. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

∙ Iki ofiser diriligine ele düşdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Sen, keýigim, indi bary bir, ele düşdüň! (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ ele düşürmek

1) Bir zatly bolmak, edinmek.

2) Tutulmak.

◊ ele geçirmek — seret ele salmak

∙ Täji-tagty ele geçirenden soň, onuň iň mukdar gylyklary ýüze çykdy. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

◊ ele ilmek — seret ele düşmek

∙ Ol ele ilmän, tussaga ilişmän ýeserlik bilen sypdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Ýatan ýigitleriň biri eline ildi. («Görogly» eposy)

◊ ele salmak

1) Öz ygtyýaryňa geçirmek, basyp almak.

∙ Emma Gyraty nähili edip ele salmaly! («Görogly» eposy)

2) Öz erkiňe boýun egdirmek;.

3) Tapmak, tutmak.

∙ Biz ony haçan-da bolsa ele salarys! (N. Pomma, Egri Eýikmez)

∙ Sen ýanyňa bäş-on adam alyp, ony ele sal! («Sowet Türkmenistany» Gazýeti)

∙ Ol günki gaçyp gidenleri ele saljak bolmaly. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Bular tüýs ýerinden geljek ogry, bulary ele salmagyň alajyny etmek gerek. (A. Gowşudow, Köpetdagyň eteginde)

◊ eli açyk — Gysganç däl, sahy, jomart.

∙ Öz ýumşak häsiýetliligim, ile ýaramlylygym we eli açyklygym üçin şol ady aldym ahyry. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eli açyklyk — Gysganç dällik, jomartlyk, sahylyk.

◊ eli agyr — Eden işi kynlyk bilen amala aşýan, kynlyk bilen şowuna düşýän, eli ýeňil bolmadyk.

◊ eli agzyna ýetmek — Ykdysady taýdan özüňi tutmak, gurplanmak, ulanmak.

∙ Eli agzyna ýetse, baýtalçasyny satyp, bir alaşa almanyň arzuwyndady. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Ene-atasy aňrujy elleri agyzlaryna ýetse, özleriniň ýekeje ogullaryny öýerjekdiler. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

∙ Hany, elim agzyma ýetsin, siz haramzadalar ondan soň görüň! («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eli arasa — Kişiniň hakyny iýmeýän, ak ýürek.

∙ Ol çendenaşa dogruçyl, eli arrasa adamdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eli barlyk — Bir işiň hereketiň şeýle bolup çykmagynda daşyndan tasiriňi gatnaşygyň bar bolmaklygy.

∙ Şol gurultaýyň çagyrylmagynda, maksadynda, alyp barjak işinde daşky döwletiň eli barlygy anykdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Ol adamynyň eli bardyr -- diýip oýlady. (A. Gowşudow, Powestler we hekaýalar)

◊ eli barmazlyk — seret eli galmazlyk

◊ eli boşluk

1) Hiç zatsyzlyk, boş.

∙ Ol eli boş gelipdir.

2) Öz ygtyýarly, öz eliňde bolmaklyk, näme edeýin diýseň, edip bilmeklik mümkinçiliginiň bolmaklygy, etjegini edip edip bilmeklik.

∙ Eliň boş, näme gerek bolsa, erk özüňde! -- diýdi. («Görogly» eposy)

∙ Näme etseň öz eliň boş, Emma weli maňa geňeş. (Çary Aşyr, Ýaş Kilwanyň Ýalňyşy)

3) Belli bir wagt aralygynda işiň bolmazlyk, boşluk.

∙ Eliň boş bolsa, kino giderdik.

◊ eli çykmak

1) Eliň bogny ýazmak.

∙ Haýatdan ýykylyp eliň çykmak.

2) Bir zada bolan endigiňi ýatdan çykarmak, başarjaňlyk ukybyňy ýitirmek.

∙ Saz çalmakdan eliň çykmak;.

◊ eli egrelmek — Ogrulyk etmek, ogurlamak.

∙ Soňky wagtdan bäri onuň eli egrelip başlapdyr. (B. Kerbabaýew, Çekişmän-Bekişmez)

◊ eli egri — Zähmeti siňmedik zady özleşdirijilik häsiýeti bolan, ogry.

◊ eli egrilik — Ogrulyk.

∙ Siz meni tanaýarsyňyz ahyry, heý mende eli egrilik gördüňizmi?! (Ş. Borjakow, Kaspi Kenarynda)

∙ Bar zatdan beteri hem onuň eli egriligi!

◊ eli galam tutmak — Hat ýazyp, okap bilmek, sowatly bolmak.

◊ eli galmazlyk

1) Birine fiziki taýdan zyýan ýetirmezlik, dözmezlik.

∙ Oňa elim galmady;.

2) Ters, bolmaz iş etmezlik.

∙ Iliň zadyna eli galmaýar;.

3) Bir işi etmekden saklanmaklyk, höwes bolamzlyk.

∙ Şondan soň elim işe galmady.

◊ eli getirmek — Oýunda utmak.

◊ eli getirmek — Oýunda eliň çykmak.

◊ eli gijemek — Uruşmaklygy islemek; iş etmekligi islemek.

∙ Wagt geçip barýar, eli gijeýär! -- diýip, Serýožka oturan ýerinden aýtdy. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eli gysgalyk — seret eli ýukalyk

◊ eli keltelik — seret eli gysgalyk

◊ eli köp — Kömek berýänleriň ýeterlik, köp bolmaklygy.

∙ Agzy köp aşa ýagşy, eli köp işe. (Nakyl)

◊ eli sowamak — Edýän işine bolan höwes gaçmak, sowuk-sala garamak, bir işi göwünli-göwünsiz etmek.

∙ Onuň edýän işinden eli sowapdyr. (A. Kekilow, Söýgi)

∙ Şeýle ýagdaýdaka Watanyň-iliň niçik bor, sowatsaň işiňden eliň?! (A. Kekilow, Söýgi)

∙ Bu hakda pikir etseň, okuwdan eliň sowaýar. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eli süýjülik — Biriniň bişirýän naharynyň hemişe tagamly, süýji bolmaklygy, tagamly nahar bişirmeklige ökdelik.

◊ eli uzynlyk — Her bir mümkinçiligi bolmaklygy, gurply, barly bolup, edeýin diýeniňi edip bilmeklik.

∙ Olaryň elleri uzyndy, uzadan, ýerine ýetirýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Eli uzynyň dili uzyn. (Nakyl)

◊ eli üzülmek — Aragatnaşyk kesilen bolmak, daşlaşmak.

◊ eli ýarag tutmak — Ok atmaga, urşa ýaramak.

◊ eli ýeňil — Başarjaň, ökde.

◊ eli ýuka — Harç etmäge zady ýeterlik bolmadyk, puly az.

◊ eli ýukalmak — Güzeran üçin harç puluň azalmak, ýagdaýyň peselmek.

◊ eli ýukalyk — Harjyň azlygy, harçsyzlyk, sowmaga zadyň bolmazlygy.

∙ Dostum, aýyplaşmarsyň, bu günler biziň elimiziň ýukarak wagtlary boldy, saňa hezzet-hormat hem edip bilmedik. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ elini-aýagyny baglamak — Bir zada päsgel bolmak, mümkinçilik bermezlik.

∙ Kör halyma Gulýanyň elini-aýagyny baglamaýyn diýdim. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Meniň el-aýagymy baglaýan şu çagalar-diýdi. (M. Ibrahimow, Ol gün geler)

◊ eliň aýasy ýaly — Düz, tekiz (ýer hakda).

◊ eliň aýasynda saklamak — Oňat saklamak, seretmek, mähirli garamak, alada etmek.

∙ Şunuň ýaly ärim bolsa, men elimiň aýasynda saklardym. (A. Durdyýew, Saýlanan eserler)

∙ Hatyja olary eliniň aýasynda saklaýar. (N. Pomma, Taýlak hyzzyn)

◊ eliň üsütnde saklamak — Birini oňat ekläp-saklamak, birine oňat seretmek.

◊ eliňde baryny etmek — seret eliňden gelenini etmek

∙ Ýoldaşyňy ölümden halas etmek üçin, eliňde baryňy etmeli. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eliňden çekilen ýaly bolmak — Keselden gutulmak, sagalmak.

◊ eliňden dür dökülmek — Edýän işiňi gowy başarmak, işe örän ökde bolmak.

◊ eliňden gelenini etmek — Mümkin bolan hemme zady etmek, bar güýjüň bilen hereket etmek.

∙ Olar elinden gelenini edýärdiler.

◊ eliňden gelmek — Bir zady edip bilmek, amala aşyrmagy başarmak, oňarmak.

∙ Emma ol onuň elinden gelmeýärdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ eliňden iş gelmek — Işe ökde bolmak, her bir işi başarmak, her bir işden baş çykarmak.

∙ Eliňden iş gelýän adam.

◊ eliňe kakmak — Birine ters, ýaramaz iş etdirmezlik, duýduryş bermek.

∙ Ol gaty gidýär, eline kakmak gerek.

◊ eliňi burnuňa sokmak — Iş başarmazlyk, iş başarman öwrülmek, boş gelmek.

∙ Biziň asla öýmüz bolmaz, Baýyňka men baryp bilmen; Iki elimi burna sokup, Baý gaşynda durup bilmen. (B. Kerbabaýew, Poemalar)

∙ Onuň garagalpaga beren bagty ýaly bagt alyp gitmesem, men elimi burnuma sokup barabilmerin. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ eliňi sowuk suwa urmazlyk — seret eliňi ýatan çöpe urmazlyk

∙ Ol elini sowuk suwa urmaýar. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

∙ Ol özüniň jahyllygyny alty doganyň biri bolup, elini yssy suwdan sowuk suwa urman, jalaýlyk edip geçiripdir. (N. Saryhanow, Saýlanan eserler)

◊ eliňi ýatan çöpe urmazlyk — Hiç zat etmezlik, hiçbir iş bilen meşgul bolmazlyk, hojalyk işlerine kömekleşmezlik.

∙ Ol birnäçe ýyllap elini ýatan çöpe urmasa-da, hiçbir zada mätäç bolmajygyny ol adamlar duýmadylar, asyl, ol olaryň ýadyna-da düşmedi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ iki elläp ýapyşmak — Bir işe yhlas bilen girişmek, bir zady höwes bilen etmek.

◊ kişi eli bilen ot gorsamak — Janyňy gynamazlyk, özüňe agram salmazlyk.

◊ meniň elimde däl! — Maňa bagly zat däl.

◊ sag el — Iň ýakyn kömekçi, hemişe işi edýän.

∙ Ol meniň sag elimdi.

◊ ýeňsäňi el ýaly etmek — Tiz, eglenmän gitmek, ýok bolup, güm bolup gitmek.

∙ Onsoň şol saçagy goltugyma gysdym-da, ýeňsämi el ýaly edäýdim. (A. Gowşudow, Goşgular we Pýesalar)

2

«L» harpynyň ady.